U podnožju planina Mali i Veliki Vujan nalazi se istoimeni manastir.

  Ne zna se pouzdano kada je osnovan. Prema jednom zapisu crkva je zapustela 1597.godine i dugo je ostala napuštena. Ugledni srpski vojvoda Nikola Milićević Lunjevac, pradeda kraljice Drage, obnovio je 1805.godine ovaj manastir. Posmrtne ostatke vojvode Lunjevca preneli su 1902.godine u manastirsku crkvu kralj Aleksandar i kraljica Draga. U manastirskoj priprati je i grob vojvode Lazara Mutapa, koji je 1815.godine poginuo kod Čačka. Manastirska crkva, koja je podugnuta 1805.godine, skromna je jednobrodna građevina bez kubeta, sa pripratom iznad koje je zvonik. Živopis crkve manastira Vujan preslikan je krajem četvrte decenije dvadesetog veka. Ikonostas su 1808.godine naslikali zografi Stojan i Jeremija.

  Manastir Uspenje se nalazi iznad manastira Jovanje, na levoj obali Morave a na severnoj strani Kablara. O prošlosti ovog manastira malo se zna. Podignut je na temeljima starijeg manastira najverovatnije iz 14. ili 15. veka. Manastir Uspenje je metoh manastira Jovanje.

  Stari manastir Preobraženje, koji se nalazio na levoj obali Morave, nedaleko od Nikolja, više ne postoji.

  Miniran je 1911.godine prilikom izgradnje pruge koja je trasirana tačno preko preostalih temelja stare Preobraženjske crkve. Manastir Preobraženje potiče iz 14. ili 15.veka. Na desnoj obali Morave, suprotno od starog manastirišta, podignut je 1938.godine novi manastir Preobraženje. Nova zvonara osvećena je 1973.godine. Konak je završen i osvećen 1975.godine. Po blagoslovu vladike Nikolaja Velimrovića manastir se izdržava isključivo od priloga datih za čitanje molitava.

  Stara crkva manastira Jovanje, koja je imala oblik trkonhosa, najverovatnije je podignuta u 16. veku, dok je priprata dozidana u 17.veku.

  Današnje Jovanje zaživelo je 1959.godine, malo dalje od nekadašnjeg manastira. Zbog izgradnje hidrocentrale staro Jovanje je premešteno. Gradnja novog Manastira trajala je u toku 1957/58.godine, a osvećen je 1959.godine. Vuk Karadžić je zabeležio predanje da je manastir Jovanje „nekad bilo kao lavra i iz njega se zapovjedalo i sudilo svim ostalim ovčarsko-kablarskim manastirima.“

Manastir Visoki Dečani u podnožju Prokletija blizu sela i reke Pećke Bistrice

Manastir Visoki Dečani nalazi se u podnožju Prokletija pored rečice Pećke Bistrice blizu istoimenog sela. Crkvu posvećenu Sv. Spasu – Vaznesenju Gospodnjem počeo je da zida krlj Stefan Dečanski 1327. godine, a završio je njegov sin car Dušan 1335. godine. Protomajstor je bio rimokatolički monah franciskanac Vita iz Kotora. Živopisanje hrama počelo je ubrzo posle završetka gradnje i trajalo je do 1350.g. Dečanski hram spada među najveće crkvene građevine srednjovekovne Srbije. Dugačak je preko 36 m. Širok 24 m. a visina kubeta je 29 m. U glavnom bodu crkve, ispred ikonostasa nalazi se ćivot sa moštima kralja Stefana Dečanskog. Na liticama od manastira levom stranom Bistrce, uzvodno nalaze se dečanske isposnice..

Manastir Nimnik nalazi se blizu sela Kurjača kod Požarevca

  Na putu Požarevac-Gradište, a na jugoistoku od sela Kurjača, na 3 km udaljenosti od puta leži manastir Nimnik, u hrastovoj šumi. To je stari Marijanski manastir, posvećen Prenosu moštiju sv. Oca Nikolaja (letnji sv. Nikola). Predanje pripisuje ktitorstvo manastira Nimnika srednjovekovnom vlastelinu, knezu Bogosavu, iz doba kneza Lazara. Podizanje zadužbine skromnih razmera, kao što je Nimnik, upućuje da je ktitor bio kakav mali vlastelin, kakav je baš bio knez Bogosav.

  Sadašnja crkva manastira Nimnika zidana je običnim, neobrađenim kamenom sa primesama obrađenih kamenih blokova. Jedan deo građevinskog materijala potiče sa rimskog nalazišta Viminacijuma, što svedoče i uzidani fragmenti kapitela nekog mermernog stuba sa lepom ženskom glavom, bujne rastršene kose, sa razdeljkom, što je poslužilo neobaveštenima za izvor verovanja, da je to lik i glava deteta koga su hajduci ubili, zato što im nije htelo pokazati crkvu Nimnik. Ikonostas je takođe skroman, broji svega 13 ikona. Njihova vrednost je u kvalitetu, starini i umetnikovoj ruci koja ih je radila, sa znatnim uplivom rumunskog uticaja u pravoslavnoj ikonografiji.

Tekst preuzet iz Wikipedije

MANASTIR SESTROLJIN, SELO POLJANA U OKOLINI POŽAREVCA

  Manastir Sestroljin pripada Braničevskoj eparhiji Srpske pravoslvne crkve i nalazi se na samom ulazu u selo Poljana, na magistarlnom putu Požarevac-Svilajnac. Prema legendi podignut u još u drugoj polovini XIV veka, za vreme vladavine kneza Lazara (1371-1389). U neposrednoj blizini samog manastira nalazi se izvor vode, za koji narod smatra da je lekovita.

  Za postanak manastira Sestroljin, vezana je legenda opevana u narodnoj pesmi Bog nikome dužan ne ostaje. Prema njoj, Jelica je bila sestra lokalnih Pavla i Radula. Pavlova supruga je bila ljubomorna na nju, zbog čega je ubila sopstveno dete i za to optužila Jelicu. Braća su joj u to poverovala i za kaznu su vezala sestru za četiri konja, koje su nakon toga pustili na četiri strane sveta da je rastrgnu. Na mestu na kome je palo njeno telo nastala je crkva, oko koje su kasnije braća podigla manastir, nakon što su saznali istinu i pokajali se.

Ova legenda vezuje se i za nastanak manastira Zaova, Rukumija i Bradača.

Tekst preuzet iz Wikipedije

Kovilj, Sveti arhanđeli Mihailo i Gavrilo, Kovilj - Novi Sad

Po predanju ovu svetinju je osnovao Sveti Sava , kao metoh manastira Žiče. Međutim poznato je da je Kovilj bio metoh fruškogorskog manastira Privine Glave. Najstariji pouzdani pomen potiče iz 1651.godine. Mnastir je u XVII veku više puta stradao , a velike opravke su izvršene od 1705. do 1707.godine. Današnja monumentalna crkva je kombinacija trikonhosa i trobrodne bazilike. Ikonostas je slikao 1871.god. Aksentije Marodić. U kovilju je živeo i najčuveniji Srbin svoga doba , arhimandrit Jovan Rajić (1726.-1801.god.), pisac obimne Istorije srpskog i drugih slovenskih naroda , kao i raznih bogoslovskih dela.

Krušedol, Blagovesti Presvete Bogorodice, Krušedol - Novi Sad

Ova svetinja je s početka XVI veka , građena između 1509. i 1514. godine , a zadužbina je Angeline Branković i sina joj , Đorđa Brankovića (duhovno ime Maksim , vladika). U toj zadužbini su živeli , a i umrli i sahranjeni i vladika Maksim 1516.god. i Angelina 1520.godine. Ubrzo zatim po prestavljenju proglašeni su svetim , a mošti im čuvane u Krušedolu. Za vreme Velike seobe Srba pod patrijarhom Arseijem III Čarnojevićem , krušedolski kaluđeri su sa manastirskim dragocenostima pobegli u Sentandreju. Vratili su se 1697.god. a 1710. godine su prenete iz Beča i mošti patrijarha Arsenija Čarnojevića u Krušedol. Crkva manastira Krušedol je i mauzolej srpskih crkvenih i drugih znamenitih ličnosti , u kome se čuvaju zemni ostaci grofa Đorđa Brankovića , patrijarha Arsenija IV Šakabente i mitropolita Jovana Georgijevića. U manastiru su sahranjeni i Jovan Rašković , vojvoda Stefan Šupljikac , kneginja Ljubica (žena knjaza Miloša Obrenovića) , mitropolit Petar Jovanović i kralj Milan Obrenović.

Pustinja, Vavedenje Presvete Bogorodice, Poćuta kod Valjeva

Po predanju , manastir Pustinja je osnovan u XIII ili XIV veku , kao rudarska crkva , a da je ktitor neko od Nemanjća. Turska dokumenta ga beleže 1572.god. a u crkvi , iznad zapadnih vrata se nalazi zapis u kome stoji da je hram počet sa izgradnjom meseca marta i bi završen 25. juna 1622.god. U svakom slučaju crkva je živopisava 1622.god. a delo je zografa Jovana i Nikolasa iz Makedonije. Jeromonah Joakim prikazan je kao ktitor koji prinosi Bogorodici na dar svoju crkvu. Manastir Pustinju je poharao i skadarski paša Bušatlija , a tokom Prvog srpskog ustanka , više puta bio na udaru , zapisao je 15. oktobra 1826.godine Joakim Vujić. Tokom Prvog svetskog rata austrijska vojska je držala konje u manastirskoj priprati , a prilikom povlačenja odnela je i dva velika zvona.

Ćelije, Sveti arhangeli Mihailo i Gavrilo, Lelić kod Valjeva

Samo 6km od Valjeva na levoj obali rečice Gradac nalazi se ova svetinja , zadužbina kralja Dragutina (1282.-1316.god.) poznatog i kao „sremski kralj“. Drugo pak predanje kazuje da je podignut krajem XlV ili početkom XV veka , u vreme despota Stefana Lazarevića. Turski defteri ga beleže 1560.god. U svakom slučaju , ovaj manastir je vekovima bio oslonac i mesto duhovnih, kulturnih i obrazovnih dešavanja Valjevskog kraja. Pored toga , jedno od mesta , sa značajnim udelom i u podizanju buna protivu Turaka. Kao takvo , početkom 1791.god. zajedno sa 13 crkava valjevskog kraja biva spaljeno. Obnavljan je 1793.god. a u vremenu od 1803. do 1813.god. u manastiru Ćelije bila je Karađorđeva bolnica. Godine 1810. Turci ponovo pale ovu svetinju , a već sledeće godine biva obnovljena. Posle Prvog srpskog ustanka , monasi beže u Srem , ali se ubrzo vraćaju. U periodu od 1837. do 1928.god. Ćelije su i parohijska crkva , za sva okolna mesta. I danas u manastiru postoji ikonopisačka škola.

Rukomija, Sveti Nikola, Kostolac

Mesto Rukomiju pominje srpski knez Lazar krajem XlV veka , u povelji izdatoj manastiru Ravanici, kada je izgleda i podignut. Naziv vodi poreklo od grčke reči „gerokomija“, što znači starački dom, mesto gde se zbrinjavaju stari. U hramu je grob prepodobnog Martirija Sinaita. Turci hram spaljuju do temelja 1813.god. Nova crkva je podignuta 1825.godine. Živopis je novijeg datuma , a živopisao je jeromonah Naum Andrić.

Zaova, Sabor Svetog arhangela Mihaila, Toponica kod Požarevca

Ovaj kraj , šume , proplanci i potoci u okolini nose naziv po manastiru Zaove. Nalazi se na svega 5km jugoistočno od Požarevca , između Morave i Mlave. Nastao je negde sredinom XlVveka. Turci su manastir do temelja porušili u XVl veku , a obnovljen je vek kasnije. Crkva manastira Zaove je „ponovo ozidana“ sa dozvolom i pomoći Karađorđa Petrovića , koji joj je darovao „zemlju za oranje , njive , livade i goru“ , kako beleži Joakim Vujić. Nakon sloma Prvog srpskog ustanka manastir je ponovo u ruševinama. Obnovljen je uz pomoć kneza Miloša.

Gornjak, Vavedenje Presvete Bogorodice, Krepoljani kod Petrovca na Mlavi

Ova svetinja se nalazi kod tzv. Braničevskog Ždrela , u klisuri Mlave , podignuta 1379.god. kao zadužbina kneza Lazara ali i prepodobnog Grigorija Sinaite. Prepodobni Grigorije je bežeći od turske najezde našao utočište u Srbiji. Knez Lazar je izdao osnivačku povelju 1378.god. U steni iznad manastira nalazi se i crkvica Svetog Nikole isposnica u kojoj se podvizavao i Sveti Grigorije Sinait. Rušen je od Turaka više puta , u I Sv. ratu pokraden od Bugara (sve vrednije crkvene i druge predmete , čak i dva zvona) a u II Sv. ratu spaljen od Nemaca i odnete sve dragocenosti , sa osnivačkom poveljom kneza Lazara. Iguman Gornjački Mardarije Zdravković odveden je u konc. logor , u Nemačku , gde je i umro 1942.god. Zanimljivo je da je manastir Gornjak često pohodio i znameniti srpski pesnik i slikar Đura Jakšić i u njemu su i nastale pesme- „Put u Gornjak“ i „Noć u Gornjaku“.

Vitovnica, Uspenije Presvete Bogorodice, Melnica kod Petrovca na Mlavi

U narodu poznat i kao Viteonica, ovaj manastir podignut je u doba kralja Milutina, a u turskim defterima se pominje 1537.godine. U Inventaru od 1864.god. se spominje da je „crkva patosana belim mermerom, ukrašena iznutra , kao i spolja sa zapadne strane živopisana“. Na manastirskom imanju je sredinom XlX veka podignuta osnovna škola sa internatom , koju je izdržavao manastir. I ranije, ali i tokom Prvog sv. rata manastir je stradao, a temeljno obnovljen 1956.godine. Kao zanimljivost otkrivena je u zidu ugrađena ploča sa Jermenskim natpisom, iz 1218.god.

Koporin, Prenos moštiju Svetog arhiđakona Stefana, Velika Plana

Manastir je zadužbina srpskog despota Stefana Lazarevića, podignut početkom XV veka, svakako posle 1402.god. jer je pored predstave Stefana kao ktitora, tu i titula despota. Tu titulu je dobio posle bitke kod Angore, za viteške zasluge. Najezdom Turaka ni ovaj manastir nije bio pošteđen ni pohara ni rušenja, a zanavlja se 1880.god. Najveću obnovu doživljava nakon II sv. rata, kada u nju dolazi sa delom sestrinstva iz manastira Ćelija, igumanija Sara (Đuketić). U naosu hrama pronađen je 1977.god. grob sa znamenitim ostacima, za koji se pretpostavlja da je grob despota Stefana Lazarevića.

Sveti Jovan Glavosek, Sveti Jovan Preteča, Zabrega kod Paraćina

U uzanom pojasu ravnice, duž leve obale Crnice, u Petruškoj oblasti smešteno je, među meštanima nazvano Sveti Jovan Glavosek manastirište. Osnovan je u doba kneza Lazara, a u turskim defterima (popisne knjige -pr.aut) je ubeležen 1583.god. Jednobroda građevina sa pripratom, od zidanog kamena i tesane sige. Fragmenti živopisa čuvaju se u Zavičajnoj muzejskoj zbirci, u Paraćinu. Nedaleko od manastira je Čokićevo brdo sa ostacima starog grada i „Jerininim kamenom“ na vrhu. Na istom brdu je i pećina u kojoj su se podvizavali monasi, pustinožitelji ovog i drugih manastira.

Sveta Petka, Paraskeva, između Trnjana i Stalaća kod Ćuprije

O prošlosti ove svetinje se malo zna. Tokom vremena je bila i parohijska crkva i manastir. Više puta od Turaka stradala , a najviše od turskih hordi 1876.god. Obnovljena je 1881.godine , oblika trikonhosa , sa najstarijim delom hrama , oltarskom apsidom , polukružnim prostorom nadsvođenim polukupolom. Crkva je posvećena Prepodobnoj Paraskevi i u njoj se sestrinstvo manastira brine o hendikepiranoj i napuštenoj deci.