Sisojevac, Preobraženje Gospodnje, Sisojevac kod Ćuprije

Manastir Sisojevac se nalazi na reci Crnici , 12km. istočno od Ravanice. Naziv je dobio po duhovniku Sisoju Sinaitu , kome je kneginja Milica 1389.god. dala zemlju u okolini Paraćinova Broda , gde je on osnovao manastir. Po predanju prepodobni Sisoje Sinaita je bio blizak s knezom Lazarom , bio mu je i duhovnik. Po predanju su za Đurđevdan upali Turci i silan narod na molitvi pobili , a jedna devojka da bi izbegla turska poniženja , skoči u reku i povuče sa sobom Turke. Od te nesreće reka i dobi ime Crnica. Po arhitektonskom i graditeljskom rešenju i ova crkva manastira spada u moravsku grupu spomenika. Za freske se smatra da su rađene od iste grupe autora kao i freske Ravanice , čiji je metoh ovaj manastir.

Trška crkva, okolina Žagubice

Prvobitno posvećena Sv.Nikoli a danas rođenju presvete Bogorodice, ovaj hram nalazi se u selu Milatovcu 3 km zapadno od Žagubice. Iako je srednjevekovna građevina najstariji istorijski podaci o crkvi potiču s početka 18. veka. Da je crkva po narodnoj tradiciji nastala 1274. godine zabeleženo je 1734. godine. Nije poznato koje je godine stradala ali je zapisano da je crkva obnovljena 1796. godine. Zaključeno je, na osnovu rezultata dobijenih ispitivačkim radovima, da je crkva sagrađena u 13. veku i da je to jedna od reprezentativnijih raških sakralnih građevina nastalih u dosta udaljenoj oblasti od starih raških krajeva.

"Kulturna riznica Srbije", Jovan Janićijević, 1998. godina, Beograd

Pokajnica, okolina Velike Plane

Crkva je posvećena prenosu moštiju Sv.Nikole i nalazi se nedaleko od Velike Plane, u neposrednoj blizini mesta gde je pogubljen vožd Karađorđe, Grabovački potok. Ovu crkvu podigao je 1813.godine VujicaVukićević u znak pokajanja zbog ubistva vožda Karađorđa. Na zapadnoj strani pridodat je 1880.godine trem a iste godine je i crkva pokrivena šindrom.

("Vodič kroz manastire u Srbiji" - Slobodan Mileusnić)

Manastir Zlatenac - Gložane kod Svilajnca

Na desnoj obali Velike Morave, između sela Radošina i Gložana, nekada je postojalo selo Zlatenac koje je po naređenju Kneza Miloša 1825. godine iseljeno. Po narodnom predanju manastir je podigao Zlatko, rođeni brat Miljka iz Gložana koji je obnovio manastir Bukovicu, odnosno Miljkovo. Po drugom narodnom kazivanju ovaj manastir je podigao jedan od vojvoda Despota Stefana Lazarevića.

Manastir Tomić, u okolini sela Vojska, opština Sviajnac

Manastir Tomić posvećen je svetom apostolu Tomi. Prema sačuvanim istorijskim zapisima, manastir Tomić potiče iz vremena srpskog despota Stefana Lazarevića. O ranijoj prošlosti ovog manastira malo se zna.

Manastir Jaković, na obali Velike Morave, kod sela Duboka

Manastir Jaković posvećen Vaznesenju Presvete Bogorodice nalazi se na desnoj obali Velike Morave, kod sela Duboka. Knez Lazar u ktitorskoj povelji datoj manastiru Ravanici pominje selo Jaković. Ovaj manastir, koji je prozvan Jaković po samom mestu, zapusteo je krajem 17. veka. Krajem 18. veka manastir je ponovo oživeo i postao duhovno središte Srba tog kraja. U manastir je često dolazio kapetan Koča Anđelković, a pred odlučujuću bitku sa Turcima, zajedno sa svijim ratnicima, tu se pričestio. Zalaganjem sveštenika Petra Korunovića manastir Jaković je obnovljen 1894.god.

Miljkov manastir, Vavedenje presvete bogorodice, Svilajnac

Miljkov manastir se nalazi na oko 7km od Svilajnca u blizini sela Gložana. Manastir je svoje sadašnje ime dobio u drugoj polovini 18. veka, raniji naziv mu je bio Manastir Bukovica. Nije poznato ko je podigao manastir ali prvi put se pominje u "Hrisovulji Kneza Lazara" iz 1374. godine. Manastir je 1787. godine obnovio trgovac iz Gložana Miljko Tomić po kome je i dobio sadašnje ime. Posle sloma 1. srpskog ustanka manastir je spaljen. Obnovljen je 1856. godine ktitorstvom Hadži-Pantelejmona iz Gložana. U manastir 1928. godine dolaze ruski emigranti-monasi a sa njima i Jovan Maksimović, kasnije Sveti Jovan Šantajski. U ovom manastiru iskušenik je bio i otac Tadej. Crkva je posvećena VAVEDENJU PRESVETE BOGORODICE.

Sveti Jovan Hrizostom (Zlatousti) - blizu Manasije

Nedaleko od manastira Manasije nalaze se ruševine manastira posvećenog Svetom Jovanu Hrizostomu (Zlatoustom). Nema pouzdanih podataka o ovom manastiru a postoji legenda koja kaže da su Turci manastir porušili do temelja a narod koji je bio na saboru odveli u ropstvo. Mnogi su skočili i udavili se u viru (buku) koji je od tada prozvan Crni.

Manasija - Sveta Trojica i Bela Crkva, Despotovac

Manasija je zadužbina srpskog despota Stefana Lazarevića , podignuta i živopisana 1407.-1418.godine , poznata i kao Resava i kao Manasija. Opasana je zidom , sa 11 utvrđenih kula , danas najlepše sačuvano srednjevekovno utvrđenje. Od osnivanja sve do Velike seobe Srba (1690.godine) bila je stecište učenih monaha , gde se negovala književnost i prepisivačka delatnost. Naročito plodan period je za vreme Konstantina Filozofa , biografa despota Stefana. Uticaj ove škole je vidan i van granica , u Bugarskoj ili Makedoniji. Manastir je rušen i od Turaka i Austrijanaca. Godine 1806. obnavlja ga i pokriva oborknez resavski Milija Zdravković.

Manastir Jošanica nalazi se blizu sela Siokovac kod Jagodine

Crkva je posvećena Svetom Nikoli. Manastirska crkva je građena u duhu morvskog graditeljstva. Manje kube nalazi se iznad pronaosa. Zbog dotrajalosti, priprata je srušena 1946.godine. Po narodnom predanju, manastir Jošanica je podignut u vreme kneza Lazara. Turski popisi beleže ga 1521./22. god.kao manastir Svetog Nikole.Tokom svoje istorije manastir je više puta stradao. Tokom Drugog srpskog ustanka u Jošanici su se sastali (1815) radi dogovora knez Miloš i vladika Melentije.Zbog udela u oslobodilačkim ratovima, knez Miloš je ovom manastiru 1832. godine podario tri zvona. Tokom srpsko-turskih 1876./77.godine u manastirskim konacima je bila bolnica.

Ravanica, Vaznesenje Gospodnje, Senje - Ćuprija

Manastir Ravanica je zadužbina srpskog kneza Lazara , a podignuta je oko 1375.godine. Po pogibiji kneza Lazara na Kosovu 28. juna 1389. i prenosa njegovih moštiju u Ravanicu , ovo postaje mesto hodočašća. Kao značajno kulturno i prosvetiteljsko mesto u tadašnjoj Srbiji , biva paljen i poharan 1396. , 1398. i 1436. godine. U vreme Kočine krajine 1686-1687.god. uništeni su i zgrade i konaci i utvrđenja , kaluđeri delom pobijeni , a preživeli , sa moštima Svetog kneza Lazara , priključili se Velikoj seobi Srba , pod Arsenijem Čarnojevićem. Nakon nekoliko godina, noseći mošti stigli su u manastir Vrdnik , koji je potom prozvan Nova Ravanica. Stradala je Ravanica i za vreme Prvog srpskog ustanka , više puta. U vreme igumana Dionisija se zanavlja i podiže konak , 1850.god. Tokom II svetskog rata ponovo je stradao , iguman manastira Makarije , streljan je 1943.god. u Jajincima. U sastavu ovog manastira je i manastir Sveta Petka , sa crkvom posvećenom Prepodobnoj Paraskevi , (u Donjoj Mutnici) u kojoj se sestrinstvo manastira brine o hendikepiranoj i napuštenoj deci.

Okolina Ovčar Banje, maj 2005.

Od mnogih Ovčarsko-Kablarskih manastira podignutih u 16. veku, u stilu Raške arhitektura, prvobitni oblik sačuvale su samo crkve manastira Svete Trojice i Blagoveštenja. Manastir Svete Trojice pod Ovčarom osnovan je, verovatno, u 13. veku. Današnja crkva sagrađena je u drugoj polovini 16. veka. Stari živopis je uglavnom propao.

Manastir Sretenje nastao je, verovatno, u drugoj polovini 16. veka a prvi put se pominje 1623. godine. Današnju crkvu sa četvorospratnom kulom-zvonikom sazidao je 1818. godine jeromonah Nikifor Maksimović, kasniji episkop Čačanski.

Manastir Nikolje zabeležen je u turskom popisu 1476-78. godine, a 1489 u njemu je rađena jedna ikona. U 16. i 17. veku često se pominje. Crkva je skromnih dimenzija i čestim prepravkama u mnogome je izgubila prvobitni izgled.

Manastir Vavedenje potiče, verovatno, iz 13. veka. Po predanju osnovali su ga Sveti Simeon Nemanja i Sveti Sava. Pominje se u popisima od 1528. godine do kraja 16. veka. Manastir je u vreme velike seobe bio zapusteo i obnovljen je 1797. godine.

Manastir Blagoveštenje pod Kablarom. Prema natpisu iznad vrata crkva je sazidana 1602. godine trudom igumana Nikifora. Crkva je živopisana 1632. godine.

O manastiru Vaznesenje, koji se nalazi na južnoj padini Ovčara, zna se malo. Manastir postoji u 16. veku. Kasnije je zapusteo. Kada je Vuk Katadžić posetio Vaznesenje 1820. godine manastir je bio u ruševinama. Na starim temeljima obnovljeni su crkva i manastirski konaci.

Voljavča, Sveti arhanđeli Mihailo i Gavrilo, Stragari kod Kragujevca

Nalazi se u podnožju planine Rudnik , a pominje se po svedočenju mitropolita Mihaila od 1050.god. U Inventaru iz 1860.godine nastojatelja Josifa , pominje se da je sazidan oko 1150.godine , od kamena. Turci su manastir palili 1788.god. a obnovljen je 1797.god. pod arhimandritom Grigorijem. U manastiru Voljavči je bilo sedište Praviteljstvujušćeg sovjeta , prve Karađorđeve vlade , a manastirski konak je podignut za vreme knjaza Miloša , 1865.god. Osnova crkve je u obliku trikohnosa (trolista) sa kubetom , oslonjenim na pilastre (polustub ili stub).

Drača, Sveti Nikola, Kragujevac

Manastir se nalazi u istoimanom mestu , a od podataka vezanih za današnju crkvu se zna da je 1735.godine podigao Siniša Mlatišuma , na temelju stare crkve. Turski defteri ga beleže 1572-1573.god. u popisu. U Vrdničkom pomenu s kraja XVl veka takođe se pominje. Događaji iz novijeg vremena uključuju obnove , izgradnju i ikonopisanje koje i danas , kroz uglednu ikonopisačku školu , deluje.

Vraćevšnica, Sveti velikomučenik Georgije, Gornji Milanovac - Kragujevac

Manastir je u trćoj deceniji XV veka podigao Radič Postupović , sin gružanskog vojvode Milutina , kao zavet da će ako se vrati živ iz Kosovskog boja podići manastir. Za vreme Velike seobe Srba (1690.g.) , manastir je doživeo velika stradanja. U vreme Prvog srpskog ustanka , tu borave i monasi iz Dečanskog manastira , sa moštima Svetog Stefana Dečanskog , od 1805. do 1813.godine. Godine 1812. ovde je održana Skupština narodnih starešina. Na praznik Cveti 1815.god. tu su se , pred Takovski ustanak pričestili knez Miloš i drugi ustanici. Ono što je vezano za originarno živopisanje iz 1431.god. jeste da nije očuvano. Freske koje su oslikane su iz 1737.god. Posebnu vrednost predstavlja manastirska biblioteka , kao i istorijski podaci i predmeti vezani za Obrenoviće.

Raletinac i Sarinac, blizu Rekovca

Crkva posvećena Sv. Apostolima Petru i Pavlu nalazi se na putu za Rekovac, kraj Raletinačkog potoka. Narodno predanje kaže da potiče iz onih dana kada i manastir Ljubostinja. Po tom predanju, tri devojke iz levačkog kraja : Rala (Raletinka), Dena i Sara, sazidale su tri crkve na području sela Velika Pčelica. Ove svetinje su po njihovim imenima nazvane: Raletinac , Denkovac , Sarinac. O prošlosti manastira Raletinca malo se zna . Raniji putopisci i istraživači pominju ruševine ovog manastira, a Kanic piše da je od ruševina manastira Raletinca neki Jovan Rakić sazidao crkvu Svete Petke. Međutim, pomenuti Jovan Rakić iz Velike Pčelice obnovio je, oko 1870. godine, zapusteli manastir. Potpunu obnovu manastir je doživeo u posleratnim godinama, kada je dozidana priprata sa niskim zvonikom i izgrađen je novi konak.

Kalenić, Vavedenje Presvete Bogorodice, blizu Ćićevac i Trstenika

Crkva je podignuta i živopisana između 1407. i 1417.godine , od protovestijarha (upravitelja vladarskih finansija - prim.aut.) Bogdana , žene Milice i brata mu Petra , za vladavine despota Stefana Lazarevića. Konstrukcija je sažeti trikonhos (trolist) , i spada sa Lazaricom i Ravanicom u najbogatije ukrašena ostvarenja moravske grupe spomenika. Uz napomenu o ornamentici , koja u ovdašnjem manastiru zauzima značajno mesto , tu je i „možda najbolji IMAGO PIETATIS (LIK Hristov , koji izaziva saosećanje i pobožnu skrušenost) u vizantijskom slikarstvu“. Najzanimljivija freska je Svadba u Kani Galilejskoj , poznata po prikazu staroslovenskog običaja , gde ženik ubada nožem nevestu u prst , i iz iste čaše pije vino pomešano s krvlju iz prsta. Čudesnim načinom dobijeno vino u Kani tumačeno je kao predznak prolivanja Hristove krvi.

Karađorđeva crkva u Topoli

Crkva posvećena Presvetoj Bogorodici podignuta je kao i grad u periodu 1811.-1913. godine. Poznata je pod imenom Karađorđeva crkva. Dom Karađorđevića je u njoj postavio spomen ploču sa imenima ratnika iz ovog kraja poginulih u balkanskim ratovima 1912.-1913.