Crkva Svetog Đorđa na Oplencu, Topola

Ova crkva je rađena po projektu Koste Jovanovića , osvećena 1912. a živopisana , naravno , nakon ratova tek od 1924. do 1930.god. Ispod crkve je kripta Karađorđevića , koja potpuno autonomno zadovoljava zahteve mauzolejske namene.

Ljubostinja, Uspenije Presvete Bogorodice, kod Trstenika

Manastir je zadužbina kneginje Milice i kneza Lazara. Gradnja je počela 1388-1389.g. a živopisana je od 1402. do 1405. godine. Kneginja Milica je posle Kosovske Bitke primila monaški postrig i sa sestrinstvom , uglavnom udovicama izginulih srpskih ratnika , kao monahinja Evgenija , počinje istoriju Ljubostinje. Na pragu crkve je uklesan protomajstor Borović Rade , a živopisao je monah Makarije , brat mitropolita Jovana. Malo je sačuvanih živopisa , kao što su Hristova čuda i sv. Sava i sv. Simeon Nemanja. Po predanju manastir je izgrađen kao spomen na mesto , gde je kneginja Milica prvi put srela kneza Lazara , na dan Svetog arhiđakona Stefana , kome je prvobitno bila i posvećena kapela na mestu današnjeg Ljubostinjskog hrama. Ovde su sahranjene knjeginja Milica i Jefimija , žena despota Uroša Mrnjavčevića. Oko 1732.g. pominje se duhovnik Arsenije koji vodi neku vrstu bogoslovsko monaške škole. Oko 1790.g. je paljen od Turaka, a 1799.g. ponovo obnovljen.

Crkva Lazarica - Kruševac

Crkva Lazarica u Kruševcu bila je dvorska crkva Kneza Lazara koju je on podigao 1375. godine. Posvećena je Arhiđakonu Stefanu.

Žiča, Vaznesenje Gospodnje - Svetog Spasa, kod Kraljeva

Manastir Žiča se nalazi između Kraljeva i Mataruške Banje. Crkvu posvećenu Svetom Spasu, Vaznesenju Gospodnjem, podigao je kralj Stefan Prvovenčani sa svojim bratom Sv. Savom, između 1208. i 1215. godine. Žička crkva pripada raškoj graditeljskoj školi. Osnovu hrama čini prostrani brod sa širokom apsidom na istočnoj strani. Prvnički prostor, koji u osnovi ima izgled poprečnog broda, daje osnovi hrama izgled slobodnog krsta. Na središnjem delu je kupola. Unutrašnja priprata, iste širine i visine kao i brod, građena je zajedno s crkvom i ima bočne kapele s malim polukružnim oltarskim apsidama i malim kružnim kupolama. Crkva sa ulazima u bočne kapele, ima sedmoro vrata po kojima je u narodu nazvana „sedmovrata Žiča“. U toku svoje duge istorije Žiča je više puta stradala i obnavljana.

Po povratku Svetog Save iz Hilandara, oko 1208.godine, počinje podizanje ovog manastira. Nakon dobijanja samostalnosti Srpske Crkve , posle 1219.godine , radovi na crkvi se ubrzavaju i Žiča postaje prvo sedište Srpske arhiepiskopije. Sasvim je završena 1230.godine. Za vremena postojanja puno puta poharana , u ratnom području , na putu mnogim vandalima , današnji izgled Crkva Svetog Spasa dobija 1925. do 1936.godine. Stradala od nemačkog bombardovanja za vreme ll svetskog rata, obnavljana je 1953.god. a dosta je stradala i u zemljotresu 1987.godine. Kao arhitektonsko rešenje, pripada raškoj graditeljskoj školi. Najranije freske su iz 1219.god sačuvan delimično. Pri manastiru Žiči, već nekoliko decenija uspešno deluje ikonopisačka škola.

Gornja Savina isposnica

Gornja Savina isposnica je udaljena oko 15 km od Studenice.

Studenica, Vavedenje Presvete Bogorodice, Ušće između Kraljeva i Raške

Zadužbina Stefana Nemanje , u kojoj će , nakon silaska s prestola i primanja monaškog postriga , kao monah Simeon , početi svoje monaško podvizavanje ( molitva , duhovno bdenje , post i samoća ; monaški život). Nakon njegovog odlaska u Hilandar , brigu o manastiru preuzima na sebe naslednik prestola , Stefan Prvovenčani. Obzirom da je Nemanja primio postrig i postao monah Simeon 1196.g. to govori i da je zidanje manastira do tad i završeno. Po očevoj smrti , a nakon pomirenja braće Stefana i Vuka , Sava prenosi očeve mošti u Studenicu. Pod njegovim starešinstvom Studenica postaje politički , duhovni i kulturni centar tadašnje Srbije. Za potrebe manastira Sava je napisao TIPIK (pravila o ponašanju) , gde uvodni deo čini životopis Svetog Simeona , što se uzima i kao PRVO KNJIŽEVNO DELO kod Srba. Brigu dalje preuzimaju i potomci , kao njegov unuk kralj Radoslav , podigavši monumentalnu pripratu ispred Bogorodičinog hrama 1235.g. Dalja sudbina je ista kao i sudbina Srpskog naroda. U XV veku stradala od Osmanlija , u austro-turskom ratu stradala od turskih hordi , u XVlll veku od zemljotresa , uvek obnavljana i pomagana. Freskoslikarstvo predstavlja do tad neviđenu novinu , a u srpskom ikonopisanju se oseća uticaj vekovima , pre svega na kasnije korišćen model tzv Studeničke Bogorodice. Tu je i freska Vavedenja Presvete Bogorodice iz 1314.g.(delo Mihaila i Evtihija) svrstana među najlepša ostvarenja vizantijskog kulturnog prostora s početka XlV veka. Zatim i ktitorski portret Kralja Milutina , kao i naravno freska Svetog Simeona Mirotočivog , (freske su na sajtu- pr.aut.) čije je mošti Sveti Sava sa Hilandara preneo u Studenicu.

Sveta Bogorodica, Pokrov Svete Bogorodice - Đunis, od Ćićevca prema Nišu

Mesto je otkrila Milojka Jocić , iz Đunisa , kada je zahvatala vodu sa izvora 28.jula 1898.g. Njoj se javila Presveta Bogorodica i rekla da se na tom mestu podigne crkva Pokrovu Presvete Bogorodice , da bi uz bogosluženje bolni i nevoljni zadobili milost božiju. Iste godine je podignuta daščara , koja je zbog nedoličnosti , po nalogu sreskih vlasti srušena. Na istom mestu je 1921.g. podignuta nova crkva , a 1960.g. proglašena je za manastirski hram. Od 1968. je ženski manastir , velikom zaslugom Stane Cerović iz Beograda.

Rudenica, Sveti Prorok Ilija, Rataje kod Trstenika

Nešto južnije od Veluća , nalazi se manastir Rudenica , zadužbina vlastelina Vukašina i njegove žene Vukosave. Manastir je iz doba despota Stefana Lazarevića , podignut 1410.g. i dosta dugo bio u ruševinama. Crkva manastira je iz tzv. moravske škole, i podseća na Lazaricu u Kruševcu. Novi konak je osvećen 1985.godine.

Veluće, Vavedenje Presvete Bogorodice, Stopanja između Kruševca i Trstenika

Manastir Veluće ili Srebrenica , prema predanju zadužbina je despota Jovana Brankovića, unuka srpskog despota Đurđa Brankovića. Međutim , među živopisima se nalaze i četiri ktitora Oliver , Dejan , Bratan i Konstantin. Po arhitektonskom sklopu i umetničkoj dekoraciji crkva manastira spada u rešenja s kraja XlV veka (oko 1387.g.). Prvobitno , crkva je najverovatnije bila posvećena Svetom Nikoli. Danas je ženski manastir.

Sveti Roman, Blagovesti Presvete Bogorodice - Đunis, kod Ćićevca i Kruševca

Prvi pomen ovog svetilišta je u hrisovulji cara Vasilija , izdatoj 1020.g. Ohridskoj arhiepiskopiji. Manastir je dobio ime po Romanu , jednom od učenika sv. Klimenta. Poznat je po nazivu Koničnik i Konjica. Po predanju , obnovio ga je sluga kneza Lazara , slučajno naišavši na grob sv. Romana. U narodu postoji predanje da ga je upravnik ergele kneza Lazara koji je „bolovao od noge“ , kada se s verom poklonio zidinama napuštenog manastira ozdravio i zato i obnovio. Još u tursko doba je u manastiru bila škola i internat za siromašnu decu do 1918.g. Ovde je sahranjeno srce ruskog plemića Nikolaja Nikolajeviča Rajovskog koji je poslužio kao inspiracija za lik Vronjskog u čuvenom romanu Ana Karenjina ruskog pisca Lava Tolstoja.

Crna Reka - Manastir Svetih Arhangela Mihaila i Gavrila u Ribarićima

  Manastir je podignut u selu Ribarići , kraj Tutina , na obroncima Mokre Gore. Po jednom izvoru , podignut u Xlll a po drugom u XlV veku , odmah nakon Kosovske bitke. Današnja crkva podignuta je verovatno u prvoj polovini XVl veka. Živopisan je do 1600. , a u njemu su prenete mošti Svetog Petra Koriškog. U teška vremena za manastir Studenicu , prenete su i mošti Svetog Stefana Prvovenčanog , da bi posle devet godina bile vraćene u Studenicu. Turski defteri registruju ovaj manastir 1544.g. U manastiru se podvizavao prepoobni Joanikije , koji je kasnije osnovao manastir Devič , u predelu Drenice. Manastir je u XVlll veku bio bogoslovska škola , a početkom XX i prva osnovna škola za decu iz Kolašina.

Manastir Sopoćani, u okolini Novog Pazara

  Manastir Sopoćani je posvećen Svetoj Trojici. Podigao ga je kralj Uroš I oko 1255.godine. Crkva je razvijenog raškog tipa, jednobrodna s kupolom visoko uzdignutom na postolju užem od bočnih zidova broda. U vreme cara Dušana, oko 1340.godine, dozidana je spoljna priprata. Sopoćanske freske, nastale između 1263. i 1268. godine, su "dela najvišeg dometa u monumentalnom slikarstvu 13. veka, ne samo u srednjovekovnoj Srbiji nego i na celom području vizantijske umetnosti toga perioda" (S.Radojčić ). U ovom manastiru sahranjeni su Ana Dandolo, majka Uroša I , Stefan Prvovenčani, otac Urošev, veliki knez Đorće i sam kralj Uroš I . Manastir Sopoćani nalazi se na oko 15 km. od Novog Pazara.

Đurđevi Stupovi u Rasu kod Novog Pazara

Crkvu je podigao Stefan Nemanja 1170-1171.g. i posvetio Svetom Đorđu u znak zahvalnosti za izbavljenje iz tamnice. Naziv je dobila po dva stupa zvonika. Prvi put je razarana 1689. a stradala je i u oba svetska rata. Očuvane su delimično freske i samog ktitora i zadužbinara Stefana Nemanje , dok ni u jednoj drugoj od njegovih zadužbina nisu.

(Đurđevi Stupovi kod Ivangrada (Budimlje , danas Berane) su takođe od Nemanjića , ali Prvoslava , sina Tihomira , brata Nemanjinog , zidan oko 1220.g.)

Naupare u okolini Kruševca

Naupare je crkva posvećena rođenju Presvete Bogorodice. Predanje kaže da je ovaj manastir podigao sin Kneza Lazara, Stefan Visoki, 1382. godine. Manastir su porušili turci 1454. godine i dugo je ostao u ruševinama. Crkva manastira Naupare po svom arhitektonskom sklopu pripada moravskoj školi.

Gradac u okolini Brvenika kod Raške

  Manastir Gradac je podigla (1270. godina) Jelena Anžujska, žena kralja Uroša I, koji je želeći da je zadivi svojom zemljom naredio da se kraj puta kojim će proći zasadi jorgovan. Manastir se nalazi na obodu šumovitih padina Golije, na zaravni iznad reke Brvenice, 12,5 km zapadno od Brvenika. Crkva je posvećena Blagovestima Presvete Bogorodice.

Manastir Nova Pavlica, Brvenik kod Raške

  Manastir Nova Pavlica nalazi se na Ibru u Brveniku. Crkva je posvećena Vavedenju Presvete Bogorodice i podigli su je između 1381 – 1386 godine vlastelini Musići, Stefan i Lazar, sinovi čelnika Muse i žene mu Dragane, sestre kneza Lazara, koja je tu i sahranjena kao monahinja Teodosija, pored svojih sinova izginulih na Kosovu. U ovoj crkvi prenoćilo je telo kneza Lazara prilikom prenosa sa Kosova u Ravanicu 1392. godine.

Manastir Stara Pavlica - okolina Raške

  Na stenovitoj zaravni u ibarskoj dolini sačuvani su ostaci manastira Stare Pavlice. Kao muški manastir i metoh manastira Studenice pominje se u darovnoj povelji kralja Stefana Prvovenčanog. Po svom arhitektonskom sklopu crkva pripada vremenu Nemanjića, odnosno samom početku njihove vladavine, najverovatnije krajem 12. veka. Crkva je posvećena svetim apostolima Petru i Pavlu.

Crkva Svetog Petra u Rasu kod Novog Pazara

  Po svoj prilici podignuta u vizantijsko vreme , negde u lX veku , a obnovljena za vladavne kneza Časlava , u vreme pre Nemanjića. Tada su pod knezom Časlavom srpske teritorije obuhvatale Rašku , Duklju i Travuniju (između Dubrovnika i Kotora) i Bosnu. Ovo je najstarija sačuvana srpska crkva. Najstarije freske , u potkupolnom prostoru su iz X veka i to su Blagovesti , Rođenje Hristovo i Sretenje. Drugi sloj fresaka je iz perioda s kraja Xll veka , krajem vladavine Stefana Nemanje , iz kog perioda je i najočuvanija freska apostola Petra , kom je i posvećen hram. Treći sloj fresaka je iz perioda Xlll veka.